Οι Έλληνες, ο Κάρολος Μαρξ, και οι υπόλοιποι

Πάντα άκουγα τον Κάρολο Μαρξ και τους κομουνιστές, να μιλούν για τους θεσμούς. Πως μόνο όταν αυτοί αλλάξουν, τότε θα αλλάξει και η κοινωνία. Αυτό ακριβώς ήταν η επανάσταση και το όνειρό της. Αυτό έλεγε και το Κεφάλαιο.

Για να πω την αλήθεια, δεν το κατάλαβα ποτέ.. Δεν μίλησε μέσα μου ποτέ αυτή η λύση του μεσσιανισμού των θεσμών. Μου θύμιζε τον από μηχανής θεό του τετραπέρατου Ευριπίδη, που κορόιδευε έτσι τους αθηναίους, όταν δυσφορούσαν να δουν κατά πρόσωπο τις κοινωνικές και φυσικές αλήθειες.

Σήμερα όμως, λένε το ίδιο και οι σοσιαλιστές και οι δημοκράτες και οι δεξιοί και κάθε ένας που βλέπει το αδιέξοδο. Το έχουν παραδεχτεί όλοι.
Ακόμα και φανεροί ή κρυφοί εναπομείναντες δικτατορίσκοι της εποχής μας, μιλούν και αυτοί ένθερμα για τους θεσμούς και για την ανάγκη καινούργιων νομοθετικών πλαισίων, και αδιάφορο τι εννοεί ο καθένας τους και τι κρύβουν όλοι αυτοί μαζί.

Η ανθρωπότητα κινείται αδιάκοπα σε μια συνεχή αλλαγή των θεσμών. Και πράγματι οι θεσμοί αλλάζουν προς το χειρότερο, αλλά αρκετές φορές και προς το καλλίτερο σε κάποιες χώρες, που καταφέρνουν να υπερβούν τις αντιδράσεις και να ψηφίσουν νέους νόμους πιο προοδευτικούς και σύγχρονους. Όμως τίποτε δεν αλλάζει στις κοινωνίες,
εκτός από την τεχνολογία της κάθε εποχής, που εξαπατά τους πάντες και φαίνεται σαν αλλαγή.
Τι μυστήριο! Τι μεταφυσικά πράγματα! Πιο παράδοξο και από τις εικόνες που κλαίνε!
Οι δε επαναστάσεις που κατέκλυσαν τον κόσμο και κατάκυριάρχησαν ολόκληρο τον εικοστό αιώνα, αλλάζοντας από τις ρίζες τους παλιούς άδικους ή αντιδραστικούς και τελματωμένους θεσμούς, πνίγηκαν στην ατελεσφορία τους. Δεν κατάφεραν να αλλάξουν τίποτα στις κοινωνίες τους. Ούτε ένα τόσο δα.

Οι θεσμοί είναι μια συνταγή ανόητη και παντελώς ανίσχυρη από μόνη της. Δεν φτάνει ποτέ να αλλάξει την ζωή μας γιαυτό δεν την άλλαξε.
Χρειάζεται προ πάντων ο άνθρωπος και ελάχιστα οι θεσμοί. Το αντίθετο από ότι πιστεύουν όλοι.

Αυτό το είχαν καταλάβει μόνο οι έλληνες. Πικρή μοναχική αλήθεια για μας, για την ιστορία, για τους άλλους, για όλους. Γιαυτό μιλούσαν όλοι σε όλα ανεξαιρέτως τα κείμενα τους για την ατομική αρετή του πολίτη. Αρετή σημαίνει ήδη θεσμός. Ο μέγιστος, ο ισχυρότερος δυνατός θεσμός. Αλλά σήμερα δεν έχουμε πια καλούς μεταφραστές για να το ξέρουμε αυτό.
Ο νόμος και ο θεσμός υπάρχει μόνο μέσα μας και πουθενά αλλού. Δεν χρειάζεται να μας πει κάποιος να μην κλέβουμε τους συμπολίτες μας και την πολιτεία ή να μην καταπατούμε τα δάση και όλα τα βασικά τουλάχιστον προφανή και αυτονόητα.

Το ξέρουμε πολύ καλά. Εάν φύγει από μέσα μας και πάει στα χαρτιά, στα νομοσχέδια, στα κοινοβούλια, στα δικαστήρια, κανένας θεσμός δεν πρόκειται ποτέ να λειτουργήσει. Το θέμα της ανθρωπότητας ήταν πάντα να μην φύγει ποτέ από μέσα της ο νόμος. Χωρίς συνείδηση και σκέψη των πολιτών καμία ελπίδα δεν έχει ο νόμος και ο θεσμός. Εάν δεν είναι βαθιά εσωτερική μας πίστη και ανάγκη.

Ο χαλασμένος άνθρωπος καταπίνει τους θεσμούς και τους νόμους όπως ο δεινόσαυρος τη χλωρίδα. Η αλλοτρίωση βρίσκει αμέσως τρόπους να εξουδετερώνει τον όποιο νόμο. Η εξυπνάδα της θα συκοφαντεί και θα χλευάζει τους θεσμούς ως αστεία κατασκευάσματα, ανίκανα παντελώς να της αντισταθούν.

Αλλά τώρα είναι αργά. Η ιστορία είναι ο γιγάντιος κριτής που φτιάχνει και οδηγεί το κοινωνικό και ατομικό μέλλον. ΄΄Τιμωρεί΄΄ τις επιλογές μας, τις οποίες καμωνόμαστε πως δεν θυμόμαστε. Πρέπει να γεννηθεί και να ανατραφεί μια γενιά μόνη της, μακριά από εμάς, για να επανέλθουν οι θεσμοί μέσα μας. Γιατί ο νόμος σαν βασική κατεύθυνση υπάρχει ήδη μέσα μας όταν γεννιόμαστε. Επεμβαίνει όμως ο καπιταλισμός που μας υποδέχεται και τον διαστρέφει.